Τίτλος – Title |
Κλινική φαρμακοκινητική των εναντιομερών των φαρμάκων
Clinical pharmacokinetics of drug enantiomers |
|
Συγγραφέας – Author | Χ. Τ. ΠΛΕΣΣΑΣ, Σ. T. ΠΛΕΣΣΑΣ ΚΑΙ Α. ΜΠΕΝΑΚΗΣ
C. T. PLESSAS, S. T. PLESSAS AND A. BENAKIS |
|
Παραπομπή – Citation | ΦΑΡΜΑΚΟΝ-Τύπος: Επιθεώρηση Κλιν. Φαρμακολ. Φαρμακοκινητ.
7: 86-110 (1989) PHARMAKON-Press: Epitheorese Klin. Farmakol. Farmakokinet. 7: 86-110 (1989) |
|
Ημερομηνία Δημοσιευσης – Publication Date | Απρίλιος 1989 – April 1989 | |
Γλώσσα Πλήρους Κειμένου – Full Text Language |
Ελληνικά – Greek | |
Παραγγελία – Αγορά – Order – Buy |
Ηλεκτρονική Μορφή: pdf (15 €) – Digital Type: pdf (15 €) pharmakonpress[at]pharmakonpress[.]gr |
|
Λέξεις κλειδιά – Keywords | ||
Λοιποί Όροι – Other Terms | Άρθρο Article |
|
Περίληψη – Summary | Βιολογικά μακρομόρια, όπως υποδοχείς ένζυμα, μόριο-μεταφορείς κ.ά., έχουν τη διακριτική ικανότητα να ξεχωρίζουν τα εναντιομερή βιοενεργών ουσιών, π.χ. νευρομεταβιβαστών, ορμονών, φαρμάκων κ.ά. H ικανότητα αυτή διαφοροποίησης, βασιζόμενη στη στερεοχημική συμπληρωματικότητα κατανοείται εύκολα με την αρχή της αντίδρασης τριών σημείων. Τα εναντιομερή φαρμάκου εκδηλώνουν συχνά μεγάλες διαφορές στις συγγένειες σύνδεσής τους με υποδοχέα ή μ’ ένζυμα, δηλαδή μπορεί να διαφέρουν στη φαρμακοκινητική και στο μεταβολισμό, με συνέπεια, σε χορήγηση ρακεμικού μίγματος, οι συγκεντρώσεις των εναντιομερών να διαφέρουν μεταξύ τους. Κατά την απορρόφηση των φαρμάκων δεν παρατηρείται στερεοεκλεκτικότητα, εκτός αν αυτή γίνεται με μηχανισμό ενεργής μεταφοράς (π.χ. μεθοτρεξάτη). Διαφορές λόγω στερεοεκλεκτικότητας μπορεί να παρατηρηθούν είτε στην πρόσληψη των εναντιομερών από ιστούς (π.χ. στερεοεκλεκτική πρόσληψη από την καρδιά επίμυων της προπρανολόλης και εξωαγγειακή σύνδεσή της σε σκύλους), είτε στη σύνδεση με πρωτεϊνες πλάσματος. Η θέση διαζεπάμης (ΙΙ) του μορίου της αλβουμίνης ορού ανθρώπου εκδηλώνει υψηλή στερεοεκλεκτικότητα για σύνδεση μ’ εναντιομερή (π.χ. θρυπτοφάνης, ημιηλεκτρικής οξαζεπάμης, 3-μεθυλ-διαζεπάμης). Στερεοεκλεκτικότητα εκδηλώνεται και για τη σύνδεση της α1-όξινης γλυκοπρωτεϊνης με βασικά φάρμακα, όπως π.χ. με προπρανολόλη και δισοπυραμίδη. H στερεοεκλεκτικότητα στο μεταβολισμό μπορεί ν αναφέρεται. (α) σε στερεοεκλεκτικότητα υποστρώματος (μόνο το ένα εναντιομερές βιομετατρέπεται από το ένζυμο, περίπτωση π.χ. βαρφαρίνης, φαινπροκσυμόνης μεφαινυτοϊνης, 3ΡΡΡ), (β) σε στερεοεκλεκτικότητα προϊόντος (διαφοροποίηση στο σχηματισμό των εναντιομερών μεταβολιτών από υπόστρωμα χωρίς κέντρο ασυμμετρίας, περίπτωση π.χ. διφαινυλυδοντοϊνης και 4-τολοϋλ-αιθυλ-σουλφιδίου), (γ) συνδυασμένη στερεοεκλεκτικότητα υποστρώματος-προϊόντος (διαφορικός σχηματισμός ενός από τα πιθανά διαστερεοϊσομερή, περίπτωση π.χ. νικοτίνης), και (δ) σ’ ενζυμστική αναστροφή χωροδιάταξης μόνο του ενός εναντιομερούς προς το άλλο (περίπτωση των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων παραγώγων του 2-αρυλ-προπιονικού οξέος). Για ορισμένα φάρμακα (π.χ. βεραπαμίλη, προπρανολόλη, μετοπρολόλη) έχει διαπιστωθεί στερεοεκλεκτικότητα στο μεταβολισμό πρώτης διόδου. H στερεοεκλεκτικότητα στο μεταβολισμό φαρμάκου μπορεί να επηρεαστεί από ενζυματική επαγωγή ή αναστολή προκαλούμενη από τη χορήγηση ορισμένων ουσιών. H χορήγηση φαρμάκου υπό ρακεμική μορφή μπορεί να οδηγήσει σε αλληλεπίδραση εναντιομερούς-εναντιομερούς (περίπτωση αμφεταμίνης, π-χλωρο-αμφεταμίνης νικοτίνης μεθαδόνης 3ΡΡΡ, μεθορφάνης προποξυφαίνης προπρανολόλης και ιβοπρουφαίνης). Αλληλεπίδραση έχει αναφερθεί και κατά τη συγχορήγηση εναντιομερών βαρφαρίνης (ρακεμική) με διάφορα άλλα φάρμακα, όπως φαινυλβουταζόνη, σουλφινπυροζόνη, μετρονιδαζάλη, κο-τριμοξαζόλη, κλοφιβράτη, δισουλφιράμη, κιναλβαρβιτάλη, τιενιλικό οξύ και σιμετιδίνη. H αλληλεπίδραση βαρφαρίνης μ’ άλλα φάρμακα έχει κλινική σημασία στην περίπτωση που η συγχορήγηση γίνεται μετά τη ρύθμιση της δοσολογίας της βαρφαρίνης γιατί ενισχύεται η υποπροθρομβιναιμική της δράση και μπορεί να καταλήξει σ’ αιμορραγικά φαινόμενα. Σημαντικό ρόλο στο στερεοεκλεκτικό μεταβολισμό ορισμένων φαρμάκων παίζουν γενετικοί παράγοντες, μ’ αποτέλεσμα,ορισμένα άτομα να είναι βραδείς και άλλα ταχείς μεταβολιστές τους. Τέτοια φάρμακα είναι η δεβριζοκίνη, η μετοπρολόλη, η μπουφουραλόλη και η μεφαενυτοϊνη, των οποίων ο μεταβολισμός ελέγχεται από τον πολυμορφισμό δεβριζοχίνης/σπαρτεϊνης.
Biological macromolecules, such as receptors, enzymes, carrier molecules, etc., possess a discriminatory capacity which allows them to differentiate between the enantiomers of bioactive agents (e.g. neurotransmitters, hormones, drugs, etc.). This selective differentiation, based on a stereochemical complementariΣy, is easily understood according to the three-point interaction concept (fig. 1). Drug enantiomers often exhibit greatly distinct affinities at binding sites (i.e. the receptor site on the receptor molecule, or the active site on the enzyme). As a consequence, enantiomers may differ in their pharmacokinetics and metabolism; therefore, after administration of a racemic drug, concentration differences of the enantiomers may be measured. Drug absorption may exhibit stereoselectivity in the case of enantiomers which are actively transported across the intestinal mucosa (e.g. methotrexate) (12). Drug enantiomers may differ either in tissue up take (e.g. stereoselective uptake by the heart of the rats of ·S(-)propranolol and extravascular binding of S(propranolol in the dog) (13, 14) or in plasma protein binding. The diazepam site (II) of human serum albumin exhibits a high stereoselectivity in binding to drug enantiomers (15, 21), such as tryptophan (17), oxazepam hemisuccinate (18), 3-methyldiazeρam (20). Stereoselective is also the binding of basic drugs to α1-acid glycoprotein (15, 21); this is the case e.g. of propranolol (22, 23) and disopyramide (24). The stereoselective biotransformations of drugs may be classified as (a) substrate stereoselectivity (only one enantiomer is converted by the enzyme) (fig. 3). shown e.g. for warfarin, phenprocoumon (34) (fig. 4), mephenytoin (35, 36) (fig. 5) and 3ΡΡΡ (33); (b) product stereo-selectivity (i.e. differential formation of two enantiomeric metabolites from a single pro-chiral substrate) noticed e.g. for diphenylhydantoin (fig. 6) (37) and 4-tοlyl ethyl sulfide (fig. 2) (29, 30); (c) substrate-product stereoselectivity (i.e. differential formation of one of the possible diastereomeric metabolites) (fig. 7) demonstrated e.g. for nicotine (fig. 8 and 9) (30); and (d) enzymatic inversion of the configuration of only one of the enantiomers to the other isomer (fig. 10), as in the case of non-steroidal anti-inflammatory drugs derivatives of 2-arylρrορionic acid (40-43). Significant stereo-selective first-pass metabolism has been demonstrated e.g. for verapamil (44-49), propranolol (fig. 11) (50, 51) and metoprolol, resulting in differences in systemic availability for enantiomeric pairs of high extraction ratio drugs. Stereoselectivity in drug metabolism may be influenced by enzyme induction or inhibition (26-28); this is the case e.g. of the in vitro glucuronidation of oxazepam enantiomers markedly influenced by a variety of inducers. The racemic drug administration may leadto enantiomer-enantiomer interactions noticed e.g. for amphetamine (57), p-chloroamphetamine (58), nicotine (59), methadone (60), 3ΡΡΡ (26, 33), methorphan (61), propoxyphene (62), propranolol (63), and ibuprofen (64); one enantiomer may compete with the other for binding at plasma protein binding sites, the enzyme active sites, or at receptor sites. Enantiomer-drug interactions may also occur stereoselectivity; such interactions are demonstrated between warfarin enantiomers and a number of drugs including phenylbutazone (fig. 12) (65-68), sulphinpyrazone (69), metronidazole (70), cotrimoxazole (71), clofibrate (72), disulfiram (73), quinalbarbitone (74), tienilic acid (75) and cimetidine (76); leadint to augmentation of the hypoprothrombinaemic response, through stereoselective inhibition of the S(-)-warfarin metabolism, associated with concurrent stereoselective displacement of this enantiomer from plasma protein binding sites. All these interactions do not have significant clinical consequences when patients begin treatment with both drugs, but the dose of warfarin must be lower than in the absence of the second drug. Problems arise when the second drug is added in patients who are already under treatment of warfarin, as this may lead to haemorrhagic episodes. Genetic factors may play an important role in stereoselective metabolism of certain drugs, such as debrisoquine (78, 79), metoprolol (fig. 13) (54, 80), bufaralol (fig. 14 and 15) (81), mephenytoin (82-85) and propafenone (81), and human populations exhibit bimodal polymorphism (i.e. some subjects are poor metabolisers and some other extensive metabolisers), controlled by the debrisoquine/ sparteine. |
|
Αναφορές – References |
|
Online ISSN 1011-6575
Άρθρα Δημοσιευμένα σε αυτό το Περιοδικό Καταχωρούνται στα:
Chemical Abstracts
Elsevier’s Bibliographic Databases: Scopus, EMBASE, EMBiology, Elsevier BIOBASE
SCImago Journal and Country Rank Factor
Articles published in this Journal are Indexed or Abstracted in:
• Chemical Abstracts
• Elsevier’s Bibliographic Databases: Scopus, EMBASE, EMBiology, Elsevier BIOBASE
SCImago Journal and Country Rank Factor
Τι είναι η Επιθεώρηση Κλινικής Φαρμακολογίας και Φαρμακοκινητικής-Ελληνική Έκδοση-Οδηγίες προς τους Συγγραφείς
What is Epitheorese Klinikes Farmakologias και Farmakokinetikes-Greek Edition-Instrunctions to Authors
Άρθρα Δημοσιευμένα στην Επιθεώρηση Κλινικής Φαρμακολογίας και Φαρμακοκινητικής-Ελληνική Έκδοση
Articles Published in Epitheorese Klinikes Farmakologias και Farmakokinetikes-Greek Edition
Συντακτικη Επιτροπή-Editorial Board
ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ 1989 – ANNUAL SUBSCRIPTION 1989 | |
Γλώσσα Πλήρους Κειμένου – Full Text Language |
Ελληνικά – Greek |
Παραγγελία – Αγορά – Order – Buy |
Ηλεκτρονική Μορφή: pdf (70 €) – Digital Type: pdf (70 €)pharmakonpress[at]pharmakonpress[.]gr |
Έντυπη Μορφή (70 € + έξοδα αποστολής) Printed Type (70 € + shipping)pharmakonpress[at]pharmakonpress[.]gr |