Τόμος 12 (1994) – Τεύχος 2 – Άρθρο 1 – Επιθεώρηση Κλινικής Φαρμακολογίας και Φαρμακοκινητικής-Ελληνική Έκδοση – Volume 12 (1994) – Issue 2 – Article 1 – Epitheorese Klinikes Farmakologias και Farmakokinetikes-Greek Edition

Από | | Άρθρο - Article, Κωνσταντίνος Λ. Παπαδόπουλος - Constantine L. Papadopoulos, Πλήρες Κείμενο στα Ελληνικά - Full Text in Greek

 

Τίτλος – Title

Πεπτίδια και Πεπτιδικές  Ορμόνες στην Αρτηριακή  Υπέρταση

Peptides and Peptidic Hormones in Arterial Hypertension
Συγγραφέας – Author

Κωνσταντίνος Λ. Παπαδόπουλος

Β’ Καρδιολογική Κλινική Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, Ιπποκράτειο Γενικό Νοσοκομείο, Θεσσαλονίκη, Μακεδονία, Ελλάδα

Constantine L. Papadopoulos

2nd Dept. of Cardiology, Aristotle University, Hippokration Ter. Gen. Hospital, Thessaloniki, Macedonia, Greece
Παραπομπή – Citation

Παπαδόπουλος,Κ.Λ. : Πεπτίδια και Πεπτιδικές  Ορμόνες στην Αρτηριακή  Υπέρταση , Επιθεώρηση Κλιν. Φαρμακολ. Φαρμακοκινητ. 12 : 55-75 (1994)

Papadopoulos,C.L. : Peptides and Peptidic Hormones in Arterial Hypertension, Epitheorese Klin. Farmakol. Farmakokinet. 12 : 55-75 (1994)
Ημερομηνία Δημοσιευσης – Publication Date
–
Γλώσσα Πλήρους Κειμένου –
Full Text Language

Ελληνικά – Greek
Παραγγελία – Αγορά –
Order – Buy
Ηλεκτρονική Μορφή: pdf (15 €) –
Digital Type: pdf (15 €)
pharmakonpress[at]pharmakonpress[.]gr
Λέξεις κλειδιά – Keywords

Πεπτιδικοί μεταβιβαστές, πεπτιδικές ορμόνες, αρτηριακή υπέρταση

Peptidic transmitters, peptidic hormones, arterial hypertension
Λοιποί Όροι – Other Terms

Άρθρο

Article
Περίληψη – Summary

Όλοι οι πα­ρά­γο­ντες που με­τα­βάλ­λουν βρα­χυ­πρό­θε­σμα ή μα­κρο­πρόθε­σμα την αρ­τη­ρια­κή πί­ε­ση, δη­λα­δή οι υ­περ­τα­σιο­γό­νοι και οι α­ντι­ϋ­περ­τα­σι­κοί πα­ρά­γο­ντες, ε­πη­ρε­ά­ζουν δυο κύ­ριο­υς μηχα­νι­σμούς που σχε­τί­ζο­νται με τη δια­μόρ­φω­ση της αρ­τη­ρια­κής πίεσης, με πρώ­το τον αγ­γει­ο­κι­νη­τικό μη­χα­νι­σμό. Ο δεύ­τε­ρος μη­χα­νι­σμός που ε­πη­ρε­ά­ζουν οι με­τα­βάλ­λο­ντες την αρ­τη­ρια­κή πί­ε­ση πα­ρά­γο­ντες εί­ναι οι α­ντλη­τι­κοί μη­χα­νι­σμοί που συμ­με­τέ­χουν στη σω­λη­να­ρια­κή ε­πα­ναρ­ρό­φη­ση του σπει­ρα­μα­τι­κού δι­η­θή­μα­τος. Σε αυ­τό το μη­χα­νι­σμό προ­τί­θε­ται το α­πο­τέ­λε­σμα των εν­δο­νε­φρι­κών αγ­γει­ο­κι­νη­τι­κών δρά­σε­ων των ι­δί­ων πα­ρα­γό­ντων, με τις οποίες ρυθ­μί­ζε­ται η ε­πα­ναρ­ρο­φη­τι­κή ι­κα­νό­τη­τα των πε­ρι­σω­λη­να­ρια­κών τρι­χο­ει­δών και ι­δια­ί­τε­ρα ε­κεί­νων που πε­ρι­βάλ­λουν τα εγ­γύς ε­σπει­ρα­μέ­να σω­λη­νά­ρια. Η ρύθ­μιση της αρ­τη­ρια­κής πίεσης στις ε­κά­στοτε α­νά­γκες πραγ­μα­το­ποι­ε­ί­ται με τη συ­νέρ­γει­α ποι­κί­λων εν­δο­γε­νών πα­ρα­γό­ντων, προερχόμενων α­πό πολ­λά όρ­γα­να, ε­νώ, εξ άλ­λου, το σύ­νο­λον των ορ­γά­νων έ­χει δυ­να­τό­τη­τα επέμβασης στη ρύθ­μι­ση των το­πι­κών κυ­κλο­φο­ρι­κών Η με­τά­δο­ση πλη­ρο­φο­ριών ή ε­ντο­λών α­πό όρ­γα­νο σε όρ­γα­νο γί­νε­ται με τους τρό­πους τη­λεε­πι­κοι­νω­νί­ας των ορ­γά­νων. Η ο­λο­κλή­ρω­ση των πλη­ρο­φο­ριών και η το­πι­κή ε­πε­ξερ­γα­σί­α και προ­σαρ­μο­γή των ε­ντο­λών προ­βλέ­πει συ­στή­μα­τα εν­δο­ε­πι­κοι­νω­νί­ας ορ­γά­νων, με τα ο­ποί­α τα διά­φορα κύτ­τα­ρα αλ­λη­λο­ρυθ­μί­ζουν τις α­ντι­δράσεις τους. Η ε­πι­κοι­νωνί­α πραγ­μα­το­ποι­ε­ί­ται στο νευ­ρι­κό ι­στό με νευ­ρι­κές ο­δούς που α­πε­λευ­θε­ρώ­νουν ποι­κι­λί­α νευ­ρο­με­τα­βι­βα­στών, ε­νώ στους άλ­λους ι­στούς και όρ­γα­να με χη­μι­κούς με­τα­βι­βα­στές. Οι χημι­κοί με­τα­βι­βα­στές α­νή­κουν σε διά­φο­ρες ο­μά­δες χη­μι­κών ε­νώ­σε­ων. Με­γά­λο εν­δια­φέ­ρον πα­ρου­σιά­ζουν τα πε­πτί­δια. Οι πε­πτι­δι­κοί με­τα­βι­βα­στές πα­ρά­γο­νται σε ευ­ρεί­α έ­κτα­ση στο σώ­μα και ε­νερ­γούν με ό­λους τους τρό­πους, δη­λα­δή ως ορ­μό­νες, πα­ρα­κρι­νι­κοί ή αυ­το­κρι­νι­κοί με­τα­βι­βα­στές και ως νευ­ρο­με­τα­βι­βα­στές. Οι πε­πτι­δι­κοί με­τα­βιβα­στές ε­ξα­σκούν πε­ρισ­σό­τε­ρο πα­ρα­τε­τα­μέ­νη δρά­ση σε σχέ­ση με τους μι­κρού μο­ρια­κού βά­ρους με­τα­βι­βα­στές Οι πε­πτι­δι­κοί νευ­ρο­με­τα­βι­βα­στές κα­λού­νται νευ­ρο­πε­πτί­δια. Οι τρό­ποι δρά­σης των πε­πτι­δικών με­τα­βι­βα­στών σε σχέ­ση με τη ρύθ­μι­ση της αρ­τη­ρια­κής πίεσης εί­ναι οι α­κό­λου­θοι: (α) τρο­ποποί­η­ση της λει­τουρ­γί­ας νευ­ρι­κών ο­δών του κε­ντρι­κού αυτόνομου νευ­ρι­κού συ­στή­μα­τος, (β) ρύθ­μι­ση της έκ­κρι­σης κα­τε­χο­λα­μι­νών και α­κε­τυ­λο­χο­λί­νης α­πό τους πε­ρι­φε­ρι­κούς (γαγ­γλια­κούς) νευ­ρώ­νες του αυ­τό­νο­μου νευ­ρι­κού συ­στή­μα­τος, (γ) αγ­γει­ο­κι­νη­τι­κές δρά­σεις που ε­ξα­σκού­νται στο τοί­χω­μα των αγ­γεί­ων εί­τε κατ’ ευ­θεί­αν ε­πί των λεί­ων μυϊκών ι­νών εί­τε διά μέ­σου των εν­δο­θη­λια­κών κυτ­τά­ρων τα οποία προ­κα­λού­νται να πα­ρα­γά­γουν και α­πε­λευ­θε­ρώ­σουν αγ­γει­ο­κι­νη­τι­κούς πα­ρά­γο­ντες, (δ) τρο­πο­ποί­η­ση στη σω­λη­να­ρια­κή ε­πα­ναρ­ρό­φη­ση με αγ­γει­ο­κι­νη­τι­κούς μη­χα­νι­σμούς, ή με ά­με­ση ε­πί­δρα­ση στην α­ντλη­τι­κή λει­τουρ­γί­α των ε­πι­θη­λια­κών κυτ­τά­ρων των ου­ρο­φό­ρων σω­λη­να­ρί­ων. Τα νευ­ρο­πε­πτί­δια α­νευ­ρί­σκο­νται σε διά­φο­ρα ε­πί­πε­δα μέ­σα στο κε­ντρι­κό νευρι­κό σύ­στη­μα κα­θώς και στις α­πο­λή­ξεις των γαγ­γλια­κών νευ­ρώ­νων του αυτόνομου νευ­ρι­κού συ­στή­μα­τος. Οι κυριότερες ε­ντο­πί­σεις νευ­ρο­πε­πτι­δί­ων ε­πη­ρε­α­ζό­ντων τη ρύθ­μι­ση της αρ­τη­ρια­κής πίεσης εί­ναι οι α­κό­λου­θες: (α) το υ­πο­φλοι­ώ­δες με­ταιχ­μια­κό σύ­στη­μα, (β) οι κε­ντρι­κοί πυ­ρή­νες του αυτόνομου νευ­ρι­κού συ­στή­μα­τος, (γ) τα γάγ­γλια του αυτόνομου κε­ντρι­κού συ­στή­μα­τος, (δ) οι α­πο­λή­ξεις των γαγ­γλια­κών (πε­ρι­φε­ρι­κών) νευ­ρώ­νων. Τα νευ­ρο­πε­πτί­δια συ­νη­θέ­στα­τα συ­νεκ­κρίνο­νται με­τά του κυ­ρί­ου νευ­ρο­με­τα­βι­βα­στού. Τα πε­ρισ­σό­τε­ρο με­λε­τη­μέ­να πε­πτί­δια στις θέ­σεις αυ­τές εί­ναι τα α­κό­λου­θα: οπιο­ει­δή, η αγ­γει­ο­τα­σί­νη Ι­Ι, τα­χυ­κι­νί­νες ή νευ­ρο­κι­νί­νες, η σω­μα­το­στα­τί­νη, το νευ­ρο­πε­πτί­διο Υ, το αγ­γει­ο­δρα­στι­κό εντε­ρι­κό πε­πτί­διο, το πε­πτί­διο το σχε­τι­ζό­με­νο προς το γο­νί­διο της καλ­σι­το­νί­νης και το κολ­πι­κό και ε­γκε­φα­λι­κό να­τριο­υ­ρη­τι­κό πε­πτί­διο. Πε­πτι­δι­κοί με­τα­βι­βα­στές πα­ρά­γο­νται στις α­πο­λή­ξεις των γαγ­γλια­κών νευ­ρώ­νων στο μυ­ϊ­κό ι­στό των αγ­γεί­ων και στο εν­δο­θή­λιο. Στον μυ­ϊ­κό χι­τώ­να των αγ­γεί­ων συ­ντί­θεν­ται και εκ­κρίνονται για πα­ρα­κρι­νι­κή δρά­ση οι κι­νί­νες (βρα­δυ­κι­νί­νη) και η αγ­γει­ο­τα­σί­νη Ι­Ι. Στο εν­δο­θή­λιο των αγ­γεί­ων α­πα­ντούν: (1) η αγ­γει­ο­τα­σί­νη Ι­Ι, (2) κι­νί­νες και (3) εν­δο­θη­λί­νες. Στο μυο­κάρ­διο α­πό τις νευ­ρι­κές α­πο­λή­ξεις α­πε­λευ­θε­ρώ­νο­νται διά­φο­ρα νευ­ρο­πε­πτί­δια. Α­πό τα καρδιο­κύτ­τα­ρα κατ’ ε­ξο­χήν των κόλ­πων, αλ­λά και δευ­τε­ρευ­ό­ντως των κοι­λιών α­πε­λευ­θε­ρώ­νε­ται το κολ­πι­κό να­τριο­υ­ρη­τι­κό πε­πτί­διο (ΑΝ­Ρ). Στο νε­φρό α­νευ­ρί­σκε­ται πλη­θώ­ρα νευ­ρο­πε­πτι­δί­ων στο τοί­χω­μα των αγ­γεί­ων του, από τα οποία κυριότερα εί­ναι η αγ­γει­ο­τα­σί­νη Ι­Ι και το νε­φρι­κό σύ­στη­μα των κι­νι­νών. Πολ­λές πε­πτι­δι­κές ορ­μό­νες συμ­με­τέ­χουν στην ο­μοι­ο­στα­σί­α της αρ­τη­ρια­κής πί­ε­σης, του ύ­δα­τος και των η­λε­κτρο­λυ­τών. Κα­τά συ­νέ­πει­α ε­κτρο­πές που α­φο­ρούν στην έκ­κρι­ση ή τη δρα­στι­κό­τη­τα τους ε­μπλέ­κο­νται στην πα­θο­γέ­νει­α της αρτη­ρια­κής υπέρτασης. Οι κυριότερες εί­ναι: η αγ­γει­ο­τα­σί­νη Ι­Ι, το κολ­πι­κό να­τριο­υ­ρη­τι­κό πε­πτί­διο, η α­ντι­διο­υ­ρη­τι­κή ορ­μό­νη, η αρ­γι­νί­νη βα­ζο­πρεσ­σί­νη, γ-ΜSH, η ιν­σου­λί­νη, η πα­ρα­θορ­μό­νη, η γλυ­κα­γό­νη, η ορ­μό­νη η ε­κλύ­ου­σα θυ­ρε­ο­τρό­πο ορ­μό­νη, η προ­λα­κτί­νη, η φλοι­ο­τρό­πος ορ­μό­νη.

All of the factors that change arterial pressure either shorttermly or longtermly affect two main mechanisms related to the regulation of blood pressure. The first one is the complex of the vasomotor mechanisms; the vasomotor ac­tions are exercised inhomogeneously in the several vascular beds. It is important to discrimi­nate the mean effect in the entire systemic circu­lation that expresses the peripheral resistances, from the effect on the intrarenal vessels that affect the renal function. The first effect regulates the short of term changes of blood pressure, whereas the second contributes to the long-term regulation. The second mechanism is the modula­tion of the glomeral filtrate reabsorption. This function depends on a complex of pumps and channels on the plasma membrane of the renal tubular epithelium. To this mechanism, the intra­renal vasomotor actions are added, which regu­late the reabsorbing capacity of the peritubular capillaries.Blood pressure regulation is exerted by means of a multifactorial cooperation from many organs, whereas in all the organs a possibility exists to regulate the local circulation. The organs contributing to the regulation of the blood pressure are joined together with complex feed back reactions, whose disorders lead to inappropriate deviation of blood pressure.It is obvious that many informations or orders related to blood pressure regulation and the general or local circulatory conditions are trans­ferred from organ to organ and form cell to cell within the same organ. The transmission of infor­mations from an organ to another is achieved by means of the organism intraorgan telecommuni­cation ways; the integration of the information and the adjustment of the orders need intraorgan communication systems permitting the feedback regulation of the cellular reactions. The communi­cation within the neural tissue is carried out through the neural tracts which release many neurotransmitters; within other tissues and organs this is achieved by means of several chumoral transmitters acting as autocrinic, paracrinic and hormonal agents. The chumoral transmitters belong to various chemical families. Among them peptides are very important.Peptidic transmitters are created broadly within the body and act in all the described ways that is as hormones, as paracrinic or as autocrinic transmitters and neurotransmitters. Peptidic transmitters exert more prolonged action com­pared to the low molecular weight chumoral transmitters, because these are degraded slowly; they are suitable for medium term or long term regulation.The modes of action of peptidic transmitters related to the blood pressure regulation are the following: modification of the function of neural tracts within the central nervous systems; regu­lation of secretion of catecholamines and acetylcholine from the peripheral neurones of the  autonomic neural systems; vasomotor actions directly on the vascular smooth muscles or indi­rectly through endothelium; modification of renal tubular reabsorption through direct effect on the pumping function of the epithelial cells or indirectly through intrarenal vasomotion.Neuropeptides are found in several levels within the central nervous system as well as within the terminals of the ganglionic neurones of the auto­nomic nervous system. The main localisations are: The subcortical limbic system; the central nuclei of the autonomic neural systems; auto­nomic ganglia; peripheral neurone terminals. Neuropeptides are usually cosecreted with the main neurotransmitter. The best studied are the following: opioids; angiotensin II; tachykinines or neurokinines; somatostatin; neuropepetide Y; vasoactive intestinal peptide; calcitonine gene related peptide; atrial natriuretic peptide; brain natriuretic peptide.Peptidic transmitters are secreted from the nerve terminals in the muscular coat of the vessels; they are also created in the endothelium. In the vessel muscular coat kinines and angiotensin II are synthesised; endothelium creates angiotensin II, kinines and endothelines. From the neural terminals within the myocardium several neu­ropeptides are released. Cardiocytes, mainly of the atria and secondarily of the ventricles, elabo­rate atrial natriuretic peptide. A lot of neuropep­tides is detected in the renal tissues; the main are angiotensin II and renal kinines.Many peptidic hormones contribute to the homeostasis of blood pressure, water and electrolytes. The most important are: angiotensin II; atrial natriuretic peptide; arginine vasopressine: an­tidiuretic hormone; insulin; parathormone: gly­cagon; thyrotropin releasing hormone; adreno­corticotropic hormone.
Αναφορές – References
  1. Πα­πα­δό­που­λος, Κ.: Ο­ξεί­ες και χρό­νιες με­τα­βο­λές της αρ­τη­ρια­κής πιέ­σε­ως – ο ρό­λος της να­τριο­υ­ρή­σε­ως. Αρ­τ. Υ­περ­τ. 11: 1-2 (1985)
  2. Πα­πα­δό­που­λος, Κ.: Η μορ­φο­λο­γί­α και σκο­πι­μό­τη­τα της λει­τουρ­γι­κής κα­μπύ­λης των νε­φών. Ο­μοι­ο­στα­σί­α αρ­τη­ρια­κής πιέ­σε­ως και σπει­ρα­μα­τι­κής δι­η­θή­σε­ως. Αρ­τ. Υ­περ­τ. 11: 2-3 (1985)
  3. Πα­πα­δό­που­λος, Κ.: Η νε­φρι­κή λει­τουρ­γί­α πα­ρά­γο­ντας ε­κλε­κτι­κό­τη­τας της χρο­νί­ας α­ντι­ϋ­περ­τα­σι­κής θε­ρα­πεί­ας. Αρ­τ. Υ­περ­τ. 11: 3-6 (1985)
  4. Πα­πα­δό­που­λος, Κ., Σα­κα­ντά­μης, Γ.: Ο ρό­λος του συ­μπα­θη­τι­κού νευ­ρι­κού συ­στή­μα­τος στην ι­διο­πα­θή αρ­τη­ρια­κή υ­πέρ­τα­ση. Αρ­τ. Υ­περ­τ. 17: 1-3 (1986)
  5. Πα­πα­δό­που­λος, Κ., Σα­κα­ντά­μης, Γ.: Εν­δο­νε­φρι­κές με­τα­βο­λές κα­τά την κα­λο­ή­θη αρ­τη­ρια­κή υ­πέρ­τα­ση. Αρ­τ. Υ­περ­τ. 19: 2-5 (1987)
  6. Πα­πα­δό­που­λος, Κ.Λ: Το κολ­πι­κό να­τριο­υ­ρη­τι­κό πε­πτί­διο στην αρ­τη­ρια­κή υ­πέρ­τα­ση. Αρ­τ. Υ­περ­τ. 1: 177-185 (1992)
  7. Papadopoulos, C.L., Kokkas, B.A., Kotridis, P.S., et al.: Plasma atrial natriuretic peptide in essential hypertension after angiotensin converting enzyme inhibition. Int. J. Angiol. (υπό δημοσίευση)
  8. Papadopoulos, C.L., Kokkas, B.A., Kotridis, P.S., et al.: The effect of β1-blocker bisoprolol on atrial natriuretic peptide plasma levels in hypertensive pa­tients. Int. J. Angiol. (υπό δημοσίευση)
  9. Παπαδόπουλος, Κ.: Ασβέστιο-Υπέρταση και αποκλειστές εισόδου ασβεστίου. Αρτ. Υπερτ. 15: 3-6 (1986)
  10. Guillemin, R.: The language of polypeptides and the wisdom of the body. Physiologist 28: 391-396 (1985)
  11. Hokfelt, T., Johansson, O., Ljungadahl, A., Lund­berg, J., Schutzberg, M.: Peptidergic neurons. Na­ture 284: 515-521 (1980)
  12. Lundberg, J.M., Anggard, A., Fahrenkrug, J., Hokfelt, T., Mutt. V.: Vasoactive intestinal polypep­tide in cholinergic neurons of exocrine glands. Func­tional significance of coexisting transmitters for vasodilation and secretion. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 77: 1651 (1990)
  13. Said, S.I.: Vasoactive peptides: state-of-the-art review. Hypertension 5 (Suppl 1): I-18-26 (1983)
  14. Said, S.I.: Neuropeptides in cardiovascular regu­lation. In: Buckley JP, Ferrario CM, eds. Brain pep­tides and catecholamines in cardiovascular regulation. pp. 93-107, Raven Press, Ney York, 1987
  15. Fuxe, K., Anderson, K., Locatelli, V., Mutt, V., Lundberg, J., Hokfelt, T., Agnati, L.F., Eneroth, P., Bolme, P.: Neuropeptides and central catecholamine systems: interactions in neuroendocrine and central cardiovascular regulation. In: Costa E, Trabucchi M, eds. Neural peptides and neuronal communications. pp. 37-50, Raven Press, New York, 1980
  16. Palkovits, M.: Distribution of neuropeptides in the central nervous system: a review of biochemical mapping studies. Proc. Neurobiol. 23: 151-184 (1984)
  17. Hokfelt, T., Everitt, B.J., Fuxe, K., Kalia, M., Agnati, L., Johansson, O., Harfstrand, A., Lundberg, J.M., Terenius, L., Theodorsson-Norheim, E., Gold­stein, M.: Transmitter and peptide systems in areas involved in the control of blood pressure. Clin Exp Hypertens (A) 6 (1&2): 23-41 (1984)
  18. Hokfelt, T., Elfvin, L.G., Schultzberg, M., Fuxe, K., Said, S.I., Mutt, V., Goldstein, M.: Immunohisto­chemical evi­dence of vasoactive intestinal polypep­tide-containing neurous and nerve fibers in sympa­thetic ganglia. Neuroscience 2: 885-896 (1977)
  19. Tornebrandt, K., Nobin, A., Owman, C.: Con­tractile and dilatory action of neuropeptides on iso­lated hu­man mesenteric blood vessels. Peptides 8: 251-256 (1987)
  20. Ganten, D., Land, R.E., Archelos, J., Unger, T.: Pep­tidergic systems: effects on blood vessels. J. Car­diovasc. Pharmacol.: S598-S607 (1984)
  21. Campbell, D.J.: Circulating and tissue angiotensin systems. J. Clin. Invest. 79: 1-6 (1987)
  22. Hokfelt, T., Johansson, O., Goldstein, M.: Chemi­cal anatomy of the brain. Science 225: 1326-1334 (1984)
  23. Gebber, G.L.: Brain systems involved in cardio­vas­cular regulation. In: Randall WC, ed.: Nervous control of cardiovascular function. pp. 346-368, Ox­ford Uni­versity Press, New York, 1984
  24. Lang, R.E., Gaida, W., Ganten, D., Hermann, K., Kraft, K., Unger, T.H.: Neuropeptides and central blood pres­sure regulation. In: Ganten D, Pfaff D, eds.: Central cardiovascular control: basic and clini­cal aspects. pp. 103-123, Springer-Verlag, New York, 1983
  25. Kokkas, B., Papadopoulos, K., Kotoula, A. et al.: Identification of δ-Opioid receptors at the smooth muscles of the bovine aortic media. Epitheor. Klin. Farmacol. Farmakokinet. Int. Ed. 5: 67-70 (1991)
  26. Lundberg, J., Hokfelt, T.: Coexistence of pep­tides and classical neurotransmitters. Trends Neuro­sci. 6: 325-333 (1983)
  27. Holaday, J.W.: Cardiovascular effects of en­dogenous opiate systems. Annu. Rev. Pharmacol. Toxicol.: 103-123 (1983)
  28. Giles, T.D., Sander, G.E., Rice, J.C., Quiroz, A.C.: Sys­temic methionine-enkephalin evokes car­diostimula­tory responses in the human. Peptides 8: 609-612 (1987)
  29. Α. Παραδέλλης: Κλινική Φαρμακολογία, Uni­versity Studio Press, Θεσσαλονίκη 1992
  30. Feurestein, G., Siren, A.L.: The opioid peptides. A role of hypertension? Hypertension 6: 561-565 (1987)
  31. Campbell, D.: Circulating and tissue angiotensin systems. J. Clin. Invest. 79: 1-6 (1987)
  32. Lundberg, J.M., Anggard, A., Pernow, J., Hok­felt, T.: Neuropeptide Y-, substance P-, and VIP-im­munore­active nerves in cat spleen in relation to autonomic vascular and volume control. Cell Tissue Res. 239: 9-18 (1985)
  33. Lundberg, J.M., Franco-Cereceda, A., Hua, X., Hok­felt, T., Fischer, J.: Coexistence of substance P and calcitonin gene-related peptide like immunoreac­tivi­ties in sensory nerves in relation to cardiovascular and bronchoconstrictor effects of capsaicin. Eur. J. Pharmacol. 108: 315-319 (1985)
  34. Otsuka, M., Konishi, S.: Substance P: the first pep­tide meurotransmitter? Trends Neurosci. 6: 317-320 (1983)
  35. Regoli, D., Drapeau, G., Dion, S., D’Orleans-Juste, P. Pharmacological receptors for substance P and neurokinins. Life Sci. 40: 109-117 (1987)
  36. Krause, J.E,, Chirgwin, J.M., Carter, M.S., Xu, Z.S., Hershey, A.D.: Three rat preprotachykinin mRNAs en­code the neuropeptides substance P and neurokinin A. Proc. Natl. Acad. Sci. 84: 881-885 (1987)
  37. Tuden, G., Smedgard, H., Thulin, L., Muhrbeck, O., Efendic, S.: Circulatory effects of somatostatin in anesthetized man. Acta Chir. Scand. 145: 443 (1979)
  38. Chronwall, B.M., DiMaggio, D.A., Nassari, V.J., Pickel, V.M., Buggiero, D.A., O’Donohue, T.L.: The anatomy of neuropeptide Y-containing neurons in rat brain. Neu­roscience 15(4): 1159-1181 (1985)
  39. Tatemoto, K., Carlquist, M., Mutt, V.: Neuropep­tide Y-a novel brain peptide with structural similarities to peptide YY and pancreatic polypeptide. Na­ture 296: 659-660 (1982)
  40. S.I. Said, ed.: Vasoactive Intestinal Peptide. Ra­ven Press, New York, 1982.
  41. Said, S.I.: Vasoactive intestinal polypeptide. J. En­docrinol. Invest. 2: 191-200 (1986)
  42. Said, S.I.: Vasodilator action of VIP: introduction and general considerations. In: S.I. Said ed. Vasoac­tive Intestinal Peptide. pp. 145-148, Raven Press, New York, 1982
  43. Nguyen, K.Q., Sills, M.A., Jacobowitz, D.M.: Cardio­vascular effects produced by microinjection of calci­tonin gene-related peptide into the rat central amyg­daloid nucleus. Peptides 7: 337-339 (1986)
  44. Kawai, Y., Takami, K., Shiosaka, S., Amson, P.C,, Hillyard, C.J., Girgis, S., MacIntyre, I., To­hyama, M.: Topographic localization of calcitonin gene-related peptide in the rat brain: an immunohis­tochemical analysis. Neuroscience 15: 747-763 (1985)
  45. Rosenfeld, M.G., Mermod, J.J., Amara, S.G., Swanson, L.W., Sawchenko, P.E., Rivier, J., Vale, W.W., Evans, R.M.: Production of a novel neuropep­tide encoded by the calcitonin gene via tissue-spe­cific RNA processing. Nature 304: 129-135 (1983)
  46. Saper, C.B., Standaert, D.G., Currie, M.G., Sch­wartz, D., Geller, D.M., Needleman, P.: Atriopeptin-immunore­active neurons in the brain: presence in the cardio­vascular regulatory area. Science 227: 1047-1049 (1985)
  47. Edvinsson, L., Hakanson, R., Wahlestedt, C., Udd­man, R.: Effects of neuropeptide Y on the car­diovas­cular system. Trends Pharmacol. Sci. 8: 231-235 (1987)
  48. Dahlof, C., Dahlof, P., Lundberg, J.M.: Neu­ropeptide Y (NPY): Enhancement of blood pressure increase upon α-adrenoceptor activation and direct pressor ef­fects in pithed rats. Eur. J. Pharmacol. 109: 298-292 (1985)
  49. Said, S.I.: Vasodilator action of VIP: introduction and general considerations. In: S.I. Said, ed.: Vasoac­tive Intestinal Peptide. pp. 145-148, Raven Press, New York, 1982
  50. Smitherman, T.C., Dehmer, G.J., Said, S.I.: Vasoactive intestinal peptide as a coronary vasodila­tor. Ann. N.Y. Acad. Sci. 527: 421-430 (1988)
  51. Said, S.I., Bosher, L.P., Spath, J.A., Kontos, H.A.: Posi­tive inotropic action of a newly isolated vasoactive in­testinal polypeptide (VIP). Clin. Res. 20: 29 (1972)
  52. Krejs, J.: Cardiovascular effects of vasoactive in­testinal peptide in healthy subjects. Am. J. Cardiol. 60: 1356-1361 (1987)
  53. Porter, J.P., Gamong, W.F.: Vasoactive intestinal peptide and rennin secretion. Ann. N.Y. Acad. Sci. 527: 465-477 (1988)
  54. Uddman, R., Edvinsson, L., Ekblad, E., Hakan­son, R., Sundler, F.: Calcitonin gene related peptide (CGRP): perivascular distribution and vasodilatory ef­fects. Regul. Pept. 15: 1-23 (1986)
  55. Fontaine, B., Klarsfeld, A., Changeux, J.P.: Cal­citonin gene-related peptide and muscle activity regulate acetylcholine receptor alpha-subunit mRNA levels by distinct intracellular pathways. Cell Biol. 105(3): 1337-1342 (1987)
  56. Regoli, D., Drapeau, G., Dion, S., D’Orleans-Juste, P.: Pharmacological receptors for substance P and neurokinins. Life Sci. 40: 109-117 (1987)
  57. Smith, A.P., Lee, N.M.: Pharmacology of dynor­phin. Annu. Rev. Pharmacol. Toxicol. 28: 134-140 (1988)
  58. Kokkas, B., Kotoula, M., Kouyoumtzis, D., Papa­do­poulos, K., Paradelis, A.: The influence of Me­thion­ino-5 Enkephalin on Calcium uptake by the bo­vine aortic media. Meth. Find. Exp. Clin. Pharma­col. 12: 181-184 (1990)
  59. Kokkas, B., Kouyoumtzis, A., Kotoula, M., Kou­velas, D., Karamouzis, M., Papadopoulos, K., Paradellis, A.: The action of dynorphin 1-13 on cal­cium uptake by bovine aortic tissue. Int. J. Immuno­pathol. Pharmacol. 4: 91-79 (1991)
  60. Kouvelas, D., Kokkas, B., Papadopoulos, K., et al.: Synergism of maloxone and morphine on the vascu­lar tone. Epitheor. Klin. Farmakol. Farmakoki­net, Int. Ed. 4: 178-181 (1990)
  61. Wilkes, B.M., Mento, P.F.: Bradykinin-induced vaso­constriction and thromboxane release in per­fused human placenta. Am. J. Physiol. 254: E681-E686 (1988)
  62. Ryan, J.W.: The metabolism of angiotensin I and bradykinin by endothelial cells. In: E.A. Jaffe ed.: Bi­ol­ogy of Endothelial Cells. pp. 317-329, Martinus Ni­jhoff, Boston, 1984
  63. Παπαδόπουλος, Κ.: Το αρτηριακό ιστικό σύστημα ρενίνης-αγγειοτασίνης. Αρτ. Υπερτ. 18: 5-7 (1987)
  64. Heinrikson, R., Poorman, R.: The biochemistry and molecular biology of recombinant human renin and angiotensin. In: J. Laragh and B. Brenner, eds: Hyper­tension. pp. 1181-1195, Raven Press, New York, 1990
  65. Lenz, T., Sealey, J.: Tissue renin systems as a possible factor in hypertension. In: J. Laragh and B. Brenner, eds: Hypertension. pp. 1319-1326, Raven Press, New York, 1990
  66. Marsden, P., Brenner, B., Ballermann, B.: Mecha­nisms of angiotensin action on vascular smooth muscle, the adrenal and the kidney. In: J. Laragh and B. Brenner, eds: Hypertension. pp. 1247-1265, Raven Press, New York, 1990
  67. Πα­πα­δό­που­λος, Κ.: Της Συ­ντά­ξε­ως. Α­πό­ψεις για τον ρό­λο του Νε­φρο­γε­νούς Με­τα­τρε­πτι­κού εν­ζύ­μου της Αγ­γει­ο­τα­σί­νης. Αρ­τ. Υ­περ­τ. 12: 1-2 (1989)
  68. Πα­πα­δό­που­λος, Κ., Σα­κα­ντά­μης, Γ.: Μη­χα­νι­σμοί δρά­σης των α­να­στο­λέ­ων του με­τα­τρε­πτι­κού εν­ζύ­μου της αγ­γει­ο­τα­σί­νης (Α­ΜΕ­Α) κα­τά την α­ντι­ϋ­περ­τα­σι­κή θε­ραπεί­α. Γα­λη­νός 30: 467-480 (1988)
  69. Furchgott, R.F.: Role of endothelium in re­sponses of vascular smooth muscle. Circ. Res. 53: 557-573 (1983)
  70. Palmer, R.M.J., Ashton, D.S., Moncada, S.: Vas­cular endothelial cells synthesize nitric oxide from L-ar­ginine. Nature 333: 664-666 (1988)
  71. Yanagisawa, M., Kurihura, H., Kimura, S., To­mobe, Y., Kobayshi, M., Mitsui, Y., Yazaki, Y., Goto, K., Masaki, T.: A novel potent vasoconstrictor pep­tide produced by vascular endothelial cells. Nature 332: 411-414 (1988)
  72. Vanhoutte, P.M., Miller, V.M.: Heterogeneity of endo­thelium-dependent responses in mammalian blood vessels. J. Cardiovasc. Pharmacol. 7(Suppl): S12-S23 (1985)
  73. De Neef, P., Robberecht, P., Chatelain, P., Weal­broeck, M., Christophe, J.: The in vivo chronotropic and inotropic effects of vasoactive intestinal (VIP) on the atria and ventricular papillary muscle from cyno­molgus monkey heart. Regul. Pept. 244: 237-244 (1984)
  74. Neurotensin – a status report. Trends Neurosci.: 3-5 (1984)
  75. Πα­πα­δό­που­λος, Κ.: Η ε­πί­δρα­ση στην νε­φρι­κή αι­μο­δυ­να­μι­κή υπερ­τα­σι­κών α­σθε­νών των αποκλειστών Ca2+, των διο­υ­ρη­τι­κών, των β-α­πο­κλει­στών και των α­ντα­γω­νι­στών του με­τα­τρε­πτι­κού εν­ζύ­μου της αγ­γει­ο­τα­σί­νης. Αρ­τ. Υ­περ­τ. 20: 1 (1987)
  76. Πα­πα­δό­που­λος, Κ.: Το αρ­τη­ρια­κό ι­στι­κό σύ­στη­μα ρε­νί­νης-αγ­γει­τα­σί­νης. Αρ­τ. Υ­περ­τ. 18: 5-7 (1987)
  77. Πα­πα­δό­που­λος, Κ.: Το κολ­πι­κό να­τριο­υ­ρη­τι­κό πε­πτί­διο στην αρ­τη­ρια­κή υ­πέρ­τα­ση. Αρ­τ. Υ­περ­τ. 1: 177-185 (1992)
  78. Papadopoulos, C.: The contribution of the atrial natriuretic peptide in arterial pressure regulation. Epi­theor. Klin. Farmakol. Farmakokinet. Int. Ed. 6: 117-123 (1992)
  79. Sagawara, A., Nakao, K., Sakamoto, M., et al.: Plasma concentration of atrial natriuretic polypeptide in essential hypertension. Lancet ii: 1426-1427 (1985)
  80. Sugnella, G.A., Markanda, N.D., Shore, A.C., MacGre­gor, G.A.: Raised circulating levels of atrial natriuretic peptides in essential hypertension. Lancet i: 179-181 (1986)
  81. Montorsi, P., Tonolo, G., Polonia, J., et al.: Cor­related of plasma atrial natriuretic factor in health and hyper­tension. Hypertension 10: 570-576 (1987)
  82. Koho, M., Yokolawa, K., Yasunari, K., et al.: Acute effects of α-and β-adrenoceptor blockade on plasma atrial natriuretic peptides during exercise in elderly patients with mild hypertension. Chest 99: 847-854 (1991)
  83. Waldman, S., Rapaport, R.M., Murad, F.: Atrial natriuretic factor activates particulate guanylate cyc­lase and elevates cyclic GMP in rat tissues. J. Biol. Chem. 254: 14332-14334 (1984)
  84. Racz, K., Kuckel, O., Buu, N.T., et al.: Atrial natriu­retic factor, cathecholamines, and natriuresis. N. Engl. J. Med. 314: 312-323 (1986)
  85. Fried, T.A., McCoy, R.N., Osgood, R.W., et al.: Effect of atriopeptin II on determinants of glomerular filtration rate in the in vitro perfused dog glomerulus. Am. J. Physiol. 250: F1119-F1122 (1986)
  86. Πα­πα­δό­που­λος, Κ., Κόκ­κας, Β., Κο­τρί­δης, Π., και συν.: Η ε­πί­δρα­ση της πα­ρα­τε­τα­μέ­νης χο­ρη­γή­σε­ως του β1α­πο­κλει­στού βι­σο­προ­λό­λη στην αρ­τη­ρια­κή πί­ε­ση και τον κολ­πι­κό να­τριο­υ­ρη­τι­κό πα­ρά­γο­ντα ε­πί ιδιοπαθούς υ­περ­τά­σε­ως. Αρ­τ. Υ­περ­τ. 1: 201-205 (1992)
  87. Papadopoulos, C.L., Kokkas B.A., Kotridis P.S., Gitsios C. Th., Sakadamis G.C., Kanonidis J.E., Fai­tatziadis D.I., Pilis A.Ch., Theodoridis E.I., Paradelis A.E.: Plasma atrial natriuretic peptide in essential hy­pertension after angiotensin converting enzyme inhi­bition. Int. J. Angiol. (υπό δημοσίευση).
  88. Papadopoulos, C.L., Kokkas, B.A., Kotridis, P.S., Gitsios, C.Th., Sakadamis, G.C., Kanonidis, J.E., Ko­toula, M.J., Paradelis, A.E.: The effect of β1-blocker bisoprolol on atrial natriuretic peptide plasma levels in hypertensive patients. Int. J. Angiol. (υπό δημοσίευση).
  89. Hollenberg, M., Plum, J., Heering, P., et al.: In­fluence of betaxolol on renal function and atrial natriuretic peptide in essential hypertension. J. Hy­pertens. 9: 819-824 (1990)
  90. Nakaoka, H., Kithara, Y., Amano, M., et al.: Ef­fect of β-adrenergic receptor blockade on atrial natriuretic peptide in essential hypertension. Hyper­tension 10: 221-225 (1987)
  91. Gainer, H.: Biosynthesis of vasopressin: an over­view. In: J.P. Buckley and C.M. Ferrario, eds: Brain Pep­tides and Catecholamines in Cardiovascular Regula­tion. pp. 365-372, Raven Press, New York 1987
  92. Unger, T., Rohmeiss, P., Denmert, G., Luft, F.C., Gan­ten, D., Lang, R.E.: Differential actions of neuronal and hormonal vasopressin on blood pres­sure and barore­ceptor reflex sensitivity in rats. J. Cardiovasc. Phar­macol. 8 (Suppl 7): 981-986 (1986)
  93. Bussien, J.P., Waeber, B., Nussberger, J., Hof­bauer, K.G., Brunner, H.R.: Blockade of the vascular effect of vasopressin in patients with mild essential hyperten­sion. Arch. Int. Pharmacodyn. Ther. 282: 130-139 (1986)
  94. Blessings, W.W., Sved, A.F., Reis, D.J.: De­struction of noradrenergic neurons in rabbit brain stem elevates plasma vasopressin, causing hyper­tension. Science 217: 661 (1982)
  95. Morton, J.J., Padfield, P.L.: Vasopressin and hy­per­tension in man. J. Cardiovasc. Pharmacol. 7(Suppl): S101-S106 (1986)
  96. Simpson, H.C., Zubillaga, J.E., Cillier, J.G., Ben­nett, E.D., Mehta, N., Ang, V.T., Jenkins, J.G.: En­dogenous vasopressin affects postural control of blood pres­sure in man. Clin. Sci. 6: 589-592 (1987)
  97. Saad, C.I., Ribeiro, A.B., Zanella, M.T., Mulinari, R.A., Gavras, I., Gavras, H.: The role of vasopressin in blood pressure maintenance in diabetic orthostatic hyper­tension. Hypertension 11(Suppl II): 1217-1221 (1988)
  98. Fidelman, M.L., May, J.M., Biber, T.U.L., Wat­lington, C.O.: Insulin stimulation of Na+transport and glucose metabolism in cultured kidney cells. Am. J. Physiol. 242: C121-123 (1982)
  99. Cox, M., Singer, I.: Insulin mediated Na+trans­port in the urinary badder. Am. J. Physiol. 232: F270-273 (1977)
  100. Landsberg, L.: Diet, obesity and hypertension: an hypothesis involving insulin, the sympathetic nervous system and adaptive thermogenesis. Q. J. Med. 236: 1081-1090 (1986)
  101. Meyer, P.: Similarities in cellular proliferative mechanisms in hypertension and neoplasia. In: J. Laragh and B. Brenner, eds: Hypertension. pp. 541-545, Raven Press, New York, 1990
  102. Ζε­μπε­κά­κης, Π., Λα­ζα­ρί­δης, Α., Κα­λε­βρό­σο­γλου, Ι., και συν.: Η ε­πί­δρα­ση της εν­δο­γε­νούς ιν­σου­λί­νης στη να­τριο­ύ­ρη­ση κα­τά τη δο­κι­μα­σί­α α­νο­χής γλυ­κό­ζης σε α­σθε­νείς με ι­διο­πα­θή υ­πέρ­τα­ση. Αρ­τ. Υ­περ­τ. 2: 106-113 (1993)
  103. Reaven, G.M.: Insulin resistance, hyperinsuline­mia, hypertriglyceridemia, and hypertension: Parallels between human disease and rodent models. Diabe­tes Care 14 (3): 195-202 (1991)
  104. Halkin, H., Modan, M., Shefi, M., Almog, S.: Al­tered Erythrocyte and Plasma Sodium and Potassium in Hypertension, a Facet of Hyperinsulinemia. Hyper­tension 11: 71-77 (1988)
  105. Resh, M.D., Nemenoff, R.A., Guidotti, G.: Insu­lin stimulation of (Na, K)-Adenosine Triphosphatase-de­pendent 86-Rb Uptake in Rat Adipocytes. J. Biol. Chem. 255: 10938-10945 (1980)
  106. Moore, R.D.: Effects of insulin on ion transport. Bioch. Biophys. Acta 737: 1-49 (1983)
  107. De Fronzo, R.A., Cooke, C.R., Andres, R., Fa­loona, G.R., Davis, P.: The effect of insulin on renal handing of sodium, potassium calcium and phosphate in man. J. Clin. Invest. 55: 845-855 (1975)
  108. Hammerman, M.R.: Interaction of insulin with the renal proximal tubular cell. Am. J. Physiol. 249: F1-F11 (1985)
  109. Pang, P.K.T., Tenner, T.E., Jr, Yee, J.A., Yang, M., Janssen, H.F.: Hypotensive action of parathyroid hor­mone preparations on rats and dogs. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 77: 675 (1990)
  110. Pang, P.K.T., Yang, M.C.M., Kenny, A.D., Ten­ner, T.E., Jr.: Structure and vascular activity rela­tionship of parathyroid hormone and some hypoten­sive pep­tides. Clin. Exp. Hypertens. (A) 4: 189 (1982)
  111. Πα­πα­δό­που­λος, Κ., Λευ­κός, Ν., Α­γο­ρα­στός, Ι. και συν.: Πρό­δρο­μος ανακοίνωσις ε­πί των θε­ραπευ­τι­κών ε­φαρ­μο­γών του γλυ­κα­γό­νου ε­πί καρ­δια­κών πα­θή­σε­ων. Γα­λη­νός 14: 798-805 (1972)
  112. Papadopoulos, K., Lefkos, N., Concouris, L.: L’effect du glucagon sur les phases du cycle car­diaque. Arch. Un. Med. Balc. 11: 323-326 (1973)
  113. Σα­κα­ντά­μης, Γ., Πα­πα­δό­που­λος, Κ., Χασ­σά­ντι, Μ. και συν.: Με­τα­βο­λές της με­γί­στης σχε­τι­κής τα­χύ­τη­τας του κρου­στι­κού κύ­μα­τος του κα­ρω­τι­δι­κού σφυγ­μού κα­τά την χο­ρή­γη­ση γλυ­κα­γό­νης. Γα­λη­νός 23: 979-982 (1981)
  114. Holaday, J.W., D’Amato, R.J., Faden, A.I.: Thy­ro­tropin-relating hormone improves cardiovascular function in experimental endotoxic and hemorrhagic shock. Science; 213-216 (1981)
  115. Tache, Y., Lis, M., Collu, R.: Effects of thyrot­ropin-releasing hormone on behavioral and hormonal changes induced by beta-endorphin. Life Sci. 21: 841-846 (1977)
  116. Mills, D.E., Buchman, M.T., Peake, G.T.: Effects of prolactin administration and suppression on blood pressure and body fluid compartments in the rat. En­docrinology 109: 1950 (1981)
  117. Lohmeier, T.E., Carroll, R.G.: Chronic potentia­tion of vasoconstrictor hypertension by adrenocorti­cotropic hormone. Hypertension 4(Suppl II): II-138 – II-148 (1982)
  118. Connell, J.M., Whitworth, J.A., Cavies, D.L., Levre, A.F., Richards, A.M., Fraser, R.: Effects of ACTH and cortisone administration on blood pressure, electrolyte metabolism, atrial natriuretic peptide and renal func­tion in normal man. J. Hypertens. 4: 425-433 (1987)
  119. Zeiler, R.H., Strand, F.L., El-Sherif, N.: Electro­physi­ological and contractile responses of canine atrial tis­sue to adrenocorticotropin. Peptides 3: 815-822 (1982)
  120. Vergona, R.A., Strand, F.L., Cohen, M.R.: ACTH 1-24 induced potentiation of norepinephrine contractile re­sponses in aortic strips from spontane­ously hyper­tensive (SH) and normotensive (WKY) rats.Peptides 6: 581-584 (1985)

Online ISSN 1011-6575

Άρθρα Δημοσιευμένα σε αυτό το Περιοδικό Καταχωρούνται στα:
• Chemical Abstracts

• Elsevier’s Bibliographic Databases: Scopus, EMBASE, EMBiology, Elsevier BIOBASE
SCImago Journal and Country Rank Factor

Articles published in this Journal are Indexed or Abstracted in:
• Chemical Abstracts
• Elsevier’s Bibliographic Databases: Scopus, EMBASE, EMBiology, Elsevier BIOBASE
SCImago Journal and Country Rank Factor

Άρθρα Δημοσιευμένα στην Επιθεώρηση Κλινικής Φαρμακολογίας και Φαρμακοκινητικής-Ελληνική Έκδοση
Articles Published in Epitheorese Klinikes Farmakologias και Farmakokinetikes-Greek Edition

Συντακτικη Επιτροπή-Editorial Board

ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ – ANNUAL SUBSCRIPTION
Γλώσσα Πλήρους Κειμένου –
Full Text Language
Ελληνικά – Greek
Παραγγελία – Αγορά –
Order – Buy
Ηλεκτρονική Μορφή: pdf (70 €) –
Digital Type: pdf (70 €)
pharmakonpress[at]pharmakonpress[.]gr
Έντυπη Μορφή (70 € + έξοδα αποστολής)
Printed Type (70 € + shipping)
pharmakonpress[at]pharmakonpress[.]gr

 

Προσθέστε στους σελιδοδείκτες το μόνιμο σύνδεσμο.

Τα σχόλια είναι απενεργοποιημένα.